Wayang

Watak wayang Nggambarake Wataking Manungsa

dening: Ki Nanang Windradi

    1.      Golonganing Para Dewa

·         Hyang Wenang

Kahyangan : alang-alang kumintir

Watak : teges, temen, paring nugraha, lan paring wejangan.

·         Hyang Bathara Dewaruci

Kahyangan : telenging Samodra

Watak : teges, temen, jejeg, paring wejangan bab jatidhiri marang Bima.

·         Bathara Guru

Kahyangan : Jonggringsalaka

Watak :

- wibawa,titis pangandhikane, nangingkalamangsa kena panggodha, tuladha saka bathari durga.

- tetungguling dewa, nanging sok kumawasa, mula kerep ketlenyek ing lelakon, yen wus kapengkok ing kewuh banjur minta sraya (golek jago).

- sanadyan kerep kleru, nanging gelem ngrumangsani lupute.

Dasanama : guru, siwahboja, girinata, caturboja, nilakantha.

·         Bathara Naraddha

Kahyangan : suduk mangundhal-udhal.

Watak :

-          Prasaja, jujur, tukang elik-elik.

-          Seneng gojeg, pangandikane seger.

Dasanama : Hyang Naraddha, Resi Kanekaputra.

·         Bathara Yama

Kahyangan : ngargadumilah

Watak : manut, setya tuhu ing prentah, prasaja, ora gampang nesu.

·         Bathara Brama

Kahyangan : ngargadahana

Watak : getapan, mituhu mring prentah, tandange kebat kliwat.

·         Bathara Wisnu

Kahyangan : nguntaranadi, nguntarasegara

Watak : wicaksana, jujur, tangguh tur prawira, tandange pratitis tur tuntas.

·         Bathara Indra

Kahyangan : kaendran, salendrabawana

Watak : temen, setya tuhu mring prentah, kurang tliti ing perkara nanging gedhe asihe.

2  2.      Golonganing Ngalengka

·         Prabu Dasamuka

Ratu : Ngalengka

Watak :

-          Dhemen dialembana, suthik dicacat, emoh dipaido.

-          Yen ora cocog karo panemune mesthi digething, kapara malah dipateni.

-          Sugih kadigdayan lan guna kasantikan, ya sugih bandha donya, nanging watake sumongah sesongaran (sombong lan angkuh).

-          Uripe kanggo seneng-seneng, ngumbar hawa napsu, lecet tur licik saben nduweni panggayuh lan kekarepan.

-          Janma kang ora duwe keblat, ora ana sing diwedeni, ora duwe kapok, ora duwe getun, babar blas ora gelem tobat.

Dasanama : dasamuka, rahwana, dasawadana.

·         Raden Kumbakarna

Kasatriyan : Pangleburgangsa

Watak :

-          Nadyan wujud buta gedhe, nanging andhap asor, duweni watak satriya, ora gampang muntab/nesu.

-          Wicaksana tur digdaya, nanging ora kumingsun (sombong).

-          Jujur, prasaja, sregep ngelikake sedulure/kakange (dasamuka) supaya tumindak bener aja ngumbar angkara.

-          Setya ing darma, tresna mring sasama, ngrungkebi wutah dharahe. Mula nalika perang Ngalengka mungsuh Prabu rama dalah wadya wanara, Kumbakarna tetep bela nagara, ora mbelani sadulure (Dasamuka) kang nyata-nyata luput tumindake.

·         Raden Kunta Wibisana

Watak :

-          Wicaksana, pinter.

-          Digdaya tur akeh kawruh lan ngelmune.

-          Prasaja, andhap asor.

-          Netepi darmaning satriya, bela marang bebener adhedhasar adil, memayu hayu ning bawana, mbengkas tindak angkara.

Dasanama : wibisana, Gunawan, Kunta Wibisana, Gunawan Wibisana.

·         Dewi Sarpakanaka

Adhine Prabu Dasamuka, wujud yaksa wadon (Kenyawandu).

Watak :

-          Aleman, senengane royal, ora doyan, gaweyan.

-          Cara wong lanang thukmis, saben ana wong bagus didhemeni, kapara buta rada pantes ngono ya diganyang. Mula bojone akeh.

-          Gegambarane wong wadon kang ora nglungguhi jejering wanita.

3  3.      Golonganing Para Jin lan Dhedhemit

·         Jin Yudhistira, Jin Dhandhunwacana, Jin Suparta, Jin Nakula, Jin Sadewa

Dununge : Praja Wisamarta (Ngamarta isih alas gledhegan).

Watak :

Kabeh ngemba prakadang Pandhawa, awit mengkone kabeh padha manjing sajiwa marang para kadang Pandhawa.

-          Jin Yudhistira manjing mring Puntadewa.

-          Jin Dhandhunwacana manjing marangbrantasena.

-          Jin Suparta marang Arjuna.

-          Jin Nakula manjing sajiwa marang Raden Pinten.

·         Bathari Durga

Dununge : Dhandhangmangore, Pasetran Gandamayit.

Watak :

-          Seneng tetulung marang wong kang kesusahan mligine bab donya, nanging dipamrih mbesuke melu ana alam dhemit dadi wadya balane. Mligine marang kan atindak angkara.

-          Seneng gawe panggodha lan pangrencana, kang kalis saka panggodha lan pangrencana mung wong kang jejeg imane manteb panembahe (istiqomah anggone manembah/ngibadah).

-          Manis lan mencutake pangandikane, nanging sejatine wisa lan naraka kang tinuju.

·         Bathara Kala

Watak : seneng tetulung nanging calone bakal dadi memangsane. Watake lan pakartine ora adoh karo Bathari Durga.

·         Dhemit-Dhemitan

Dununge : wadya bala Dhandhangmangore, Wadya Pasetran Gandamayit.

Watak : seneng ngreridhu lan nggodha manungsa supaya musyrik, mbiyantu Bathari Durga lan Bathara Kala.

            (Kapetik saking Majalah Panjebar Semangat)

(NO. 23 – 6 Juni 2009)