Opini

Ora Ngapak Ora Kepenak

                 Basa ngapak utawi bahasa Banyumasan inggih menika salah setunggaling kelompok basa Jawa ingkang dipunginakaken wonten ing wilayah Kilen Jawa Tengah. Logatipun menika radi benten menawi dipunbandingaken kalihan basa Jawa logat sanesipun amargi basa Banyumasan tesih raket sanget hubunganipun kalihan basa Jawa Kina(Kawi). Basa ngapak  termashur kalihan cara anggenipun ngendika ingkang kas. Dialek utawi logat ngapak asring dipunsebut Bayumasan amargi dipunginakaken masarakat ingkang netep wonten ing Banyumas.

                 Golongan basa Jawa sebelah Kilen menika ingkang asring kasebut basa Banyumasan( Ngapak-Ngapak). Menawi dipunbandingaken kalihan basa dialek Yogya kalihan Surakarta, dialek banyumas menika kathah sanget bentenipun. Ingkang ngeterani sanget utawi saged kangge titian menawi basa menika basa ngapak inggih punika wonten ing bagian akhir pocapan”a” tetep dipunucapaken “a” sanes “o”. Menawi wonten ing Solo tiyang gesang dhahar “sego”(nasi), ananging menawi wonten daerah Banyumasan tiyang gesang dhaharipun “sega”. Kejawi menika ugi wonten tembung-tembung ingkang ngangge akhiran huruf mati(vokal) ingkang dipun waos wutuh,  tuladhanipun tembung enak wonten ing dialek sesanesipun ngapak dipun waos “ena” , ananging menawi wonten dialek Banyumasan kedah diunwaos sami kalihan menapa ingkang kaserat, inggih menika dipun waos “enak” kanthi suara huruf “k” kandel. Kanthi alasan menika basa Banyumasan dipun kenal dening masarakat kanthi basa Ngapak utawi Ngapak-ngapak.

                 Sejatosipun ngapak menika langkung trep menawi dipun sebutaken kangge masarakat kanthi dialek Banyumasan. Ananging perlu kawigatosan babagan boten sedaya masarakat wonten ing setunggal kabupaten migunakaken basa ngapak, tuladhanipun Cilacap. Boten sedaya ingkang kalebet ing kabupaten Cilacap dipun sebut ngapak. Cilacapz Kilen, antawisipun wonten ing Kecamatan karang pucung, Cimanggu, Wanareja, kalihan Majenang basa nipun sampun radi “bengkok/jaipongan”.

                 Ngapak menika boten sami kalihan lawan kata dialek wetanan(Yogya-Solo) utawi dialek “bandhek”. Diskusi menika temtunipun saged panjang sanget menawi boten sami narima ing kahanan. Antawisipun masalah ingkang radi asring dipun rembag inggih menika menawi basa Jawa asal ipun saking basa Jawa-kuna, kawi: kados ingkang dipunngendikaaken basa tutur tiyang-tiyang kina. Tiyang ingkang basanipun ngapak gadhah pedoman wonten ing aksen Ha Na Ca Ra…. Sanes Ho No Co Ro Ko….

Basa ngapak ugi kaancem punah amargi( kadosipun) badhe dipuntilaraken kalihan masarakatipin. Generasi sakmenika kususipun tiyang enem kathahipun susah menawi nyerat basa Jawa ngangge aksara latin, langkung-langkung menawi ngangge huruf Jawi Ha Na Ca Ra ka…. Kejawi mekaten pihak pamarentah Jateng ugi dereng nyukani dukungan kangge kalestaren basa Ngapak. Tuladhanipun basa pangantar wonten ing sekolah-sekolah daerah ngapak(kadosipun) boten dipunwajibaken ngangge basa ngapak, ananging malah kedah migunakaken basa bandhek.

            Ananging kita boten usah masalahake sedaya menika, kita kedah ngurmati basa kalihan budaya menapa kemawon ingkang wonten kangge njagi kerukunan.  Kita(warga ngapak) pareng lan kedah bangga kalihan basa ngapak, kenging menapa? Ngapak, dialek utawi caranipun tiyang guneman khas daerah Kebumen, Banyumas, Tegal, Brebes, lan daerah kilenan sanesipun sakmenika sampun tambah dimangertosi lan terkenal wonten Indonesia.

 Menawi wonten ing jaman rumiyin, namung sekedhik tiyang (mliginipun wonten ing daerah njawi ngapak) ingkang ngertos kalihan ngurmati dhumateng dialek ngapak, ananging wonten ing jaman sekmenika sampun boten mekaten. Wonten ing salah setunggaling jaman, basa ngapak menika dipun anggep basa “rendahan” dening tiyang sanes. Sahingga kathah lare ingkang sami minder guneman ngginakaken basa ngapak, utawi dialek daerahipun piyambak. Sakmenika sampun boten usah minder-minderan amargi dialek ngapak menika sampun “diakoni” dening warga Indonesia ingkang cakepanipun jembar sanget. Buktinipun, sakmenika wonten ing acara-acara tivi nasional sampun kathah sanget ingkang ngangge dialek ngapak. Tuladhanipun ingkang biasa dipun ucapaken Tukul Arwana, “balik maning nang leptop!”, tuladha sanesipun inggih menika Kartika wonten ing acara pesbuker, teras Parto kalihan Nunung wonten ing acara Opera Van Java. Tiyang-tiyang ingkang tenar ugi kathah ingkang asalipun saking daerah ngapak, kados Yoda Idol saking Kebumen, Dion Idol saking Purwokerto, Febri Idol saking Tegal, juara setunggal dumugi tiga wonten ing acara Indonesian Idol 2012 ngaku yen jenenge “Trio Ngapak”. Ana uga penyanyi pop ingkang tenar inggih menika Vicki Zhou ingkang asalipun saking Tegal, lsp.

Sakmenika artis-artis ingkang sanes asli ngapak sami niroaken tiyang nyapak, salah setunggaling tembung ingkang paling sering ditirokaken inggih menika tembung”inyong/ enyong/inyonge/”.  Sesanesipun hal menika ugi sakmenika sampun kathah ingkang ngangge dialek ngapak wonten ing intenet, upaminipun grup”Berita Kebumen”, “wallet Muda”lsp.

            Kejawi ingkang sampun dipun rembag wonten bagian nginggil kala wau, ugi pamaos kedah mabgertos babagan slogan-slogan ngapak, antawisipun “Ora Ngapak Ora Kepenak”, “Bersatu Kita Kompak, Bertemu Kita Ngapak”, lsp.

            Kangge masarakat Banyumas, basa Banyumasan dipun sebut basa ibu ingkang dipunginakaken kangge sarana komunikasi padintenan. Babagan menika kados pangadikanipun Koentjaraningrat,” orang Jawa memilki pandangan yang sudah pasti mengenai kebudayaan Bayumas selain memiliki bentuk-bentuk organisasi sosial kuna yang khas, juga memiliki logat Banyumas yang berbeda (Koentjaraningrat, 1994:25).

Dening : Budi Sih Yuliarini

Sumber : http://jagadingwacanajawa.blogspot.com/2012/11/ora-ngapak-ora-kepenak_9408.html